Ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του ορθού, προσβάλλει 1,3 εκατομμύρια ασθενείς μέσης ηλικίας (90% αφορούν άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών) παγκοσμίως κάθε χρόνο. Ο καρκίνος αυτός αποτελεί το δεύτερο σε συχνότητα καρκίνο στις γυναίκες και τον τρίτο σε συχνότητα στους άνδρες.
Στην Ελλάδα η εκτιμώμενη επίπτωση είναι 21 περιστατικά ανά 100000 πληθυσμού το χρόνο. Το 1/3 των περιπτώσεων εμφανίζονται στο ορθό, που είναι τα τελευταία 12-13εκ.του παχέος εντέρου.
Παρότι η θεραπευτική στρατηγική τους διαφέρει, ο καρκίνος του παχέος εντέρου και ο καρκίνος του ορθού έχουν τους ίδιους αιτιολογικούς παράγοντες.
Ο πιο κοινός τύπος καρκίνου παχέος εντέρου είναι το αδενοκαρκίνωμα το οποίο προέρχεται από τους αδενωματώδεις πολύποδες, οι οποίοι με τη πάροδο των ετών μπορεί να γίνουν δυσπλαστικοί και στη συνέχεια διηθητικοί. Για το λόγο αυτό η πρώιμη διάγνωση με την προληπτική κολονοσκόπηση, μας δίνει τη μόνη δυνατότητα να παρέμβουμε στη φυσική εξέλιξη της νόσου.
Ποιοι οι παράγοντες κινδύνου;
Στους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται:
- Το οικογενειακό ιστορικό
Αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου, αφού στο 25% περίπου των περιπτώσεων η νόσος εμφανίζεται σε συγγενείς 1ου βαθμού. Κληρονομικοί καρκίνοι οι οποίοι μεταβιβάζονται με τον επικρατούντα χαρακτήρα όπως η Οικογενής Πολυποδίαση (FAP) και το σύνδρομο Lynch, είναι σπάνιoi και αποτελούν το 3% περίπου των καρκίνων του παχέος εντέρου.
- Οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου
Νόσοι όπως η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn, είναι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου καθώς η χρόνια φλεγμονή μπορεί να δημιουργήσει σποραδικές μεταλλάξεις που οδηγούν στη δημιουργία νεοπλάσματος. Σε μια μετανάλυση που αφορούσε 13 μελέτες και μια σειρά 45000 ασθενών διαπιστώθηκε ότι στους ασθενείς με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου ήταν 3 φορές μεγαλύτερος.
Τελευταία όμως υπάρχει σαφώς τάση μείωσης των ποσοστών λόγω βελτίωσης των φαρμάκων αλλά και καλύτερης παρακολούθησης με συνεχείς κολονοσκοπήσεις.
- Η παχυσαρκία
Η παχυσαρκία σχετίζεται με αύξηση της συχνότητας αδενωματωδών πολυπόδων και κατά συνέπεια καρκίνου παχέος εντέρου. Πιστεύεται ότι για κάθε 8 kgr/m2 αύξησης του BMI, αυξάνεται και ο κίνδυνος καρκίνου κατά 10%.
- Το κάπνισμα
Πρόκειται για έναν πολύ σημαντικό παράγοντα κινδύνου. Σε καπνιστές με περισσότερα από 30 τσιγάρα ημερησίως ο κίνδυνος ανεύρεσης πολυπόδων διπλασιάζεται και τα ποσοστά γίνονται ακόμη μεγαλύτερα όταν υπάρχει γενετική προδιάθεση.
- Η κατανάλωση κόκκινου κρέατος
Η κατανάλωση κόκκινου κρέατος έχει συσχετισθεί με αύξηση του κινδύνου κατά 15-50%. Πιστεύεται ότι η αίμη που υπάρχει στο κρέας μπορεί να δράσει απευθείας στα κύτταρα του βλεννογόνου και να προκαλέσει μετάλλαξη ενώ και με το μαγείρεμα δημιουργούνται χημικές ενώσεις που δυνητικά είναι καρκινογόνες.
Αντίθετα η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών καθώς και φυτικών ινών έχουν ευεργετική δράση. Σε μια μεγάλη έρευνα στην Βρετανία η κατανάλωση φυτικών ινών συνδέθηκε με μείωση εμφάνισης καρκίνου κατά 44%.Επίσης θετική επίδραση στη μείωση της νόσου έχει η σωματική άσκηση, χωρίς όμως να μπορεί κάποιος να αποδείξει με βεβαιότητα αν είναι ανεξάρτητος παράγοντας ή έχει σχέση με την κατανάλωση φυτικών ινών που στις περισσότερες περιπτώσεις σχετίζεται.
Τέλος η λήψη ασπιρίνης φαίνεται να μειώνει τη πιθανότητα εμφάνισης της νόσου, αλλά λόγω των επιπλοκών που εμφανίζει δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι πρέπει να χορηγείται συστηματικά.
Καρκίνος παχέος εντέρου: Αλλαγή της επίπτωσης
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μείωση της συχνότητας της νόσου σε άτομα μεγαλύτερα των 50 ετών, κυρίως λόγω καλύτερου προληπτικού ελέγχου με κολονοσκόπηση, όπως και λόγω της βελτίωσης του τρόπου ζωής.
Αντίθετα υπάρχει αύξηση σε άτομα ηλικίας 50 ετών και κάτω. Από μια μελέτη στις ΗΠΑ καταδείχθηκε μείωση 2,5% κατά έτος σε άτομα άνω των 50 ετών, ενώ σε άτομα κάτω των 50 ετών καταδείχθηκε αύξηση 2,1% κατά έτος, με μεγαλύτερη επίπτωση στον καρκίνο του ορθού.
Το εντυπωσιακό είναι ότι τα νεοπλάσματα στους νεότερους ασθενείς ήταν πιο προχωρημένα και κατά συνέπεια χειρότερης πρόγνωσης. Για το λόγο αυτό η κατευθυντήριες οδηγίες σήμερα μιλούν για τη πρώτη κολονοσκόπηση στα 45 έτη.
Οι πιθανές αιτίες αύξησης της επίπτωσης της νόσου σε νεαρότερες ηλικίες είναι η αύξηση της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας που οφείλεται κατά κύριο λόγο στην κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών, όπως και η αλλαγή του τρόπου ζωής με ελάττωση της φυσικής άσκησης και πιθανώς τη καθήλωση σε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι.
Ποια τα συμπτώματα του καρκίνου παχέος εντέρου;
Τα κυριότερα συμπτώματα του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι τα ακόλουθα:
- Αιμορραγία από τον πρωκτό ή αίμα στα κόπρανα
- Αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου,ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα
- Αδικαιολόγητη απώλεια βάρους
- Αδυναμία και εύκολη κόπωση
- Πόνος ή διόγκωση της κοιλιάς
Μπορεί να υπάρχουν μερικά, όλα ή και κανένα από τα παραπάνω συμπτώματα. Επίσης πολλά από τα συμπτώματα αυτά, ανεξάρτητα, δεν έχουν σχέση με τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Έτσι αν υπάρχει κάποιο ή κάποια από τα συμπτώματα, καλό είναι να αναζητάται ιατρική εξέταση. Η έγκαιρη διάγνωση κάνει τη διαφορά. Πάνω από το 90% των καρκίνων του παχέος εντέρου που διαγιγνώσκονται πρώιμα θεραπεύονται επιτυχώς.
Πώς διαγιγνώσκεται ο καρκίνος παχέος εντέρου;
Η κολονοσκόπηση, είναι η βασική εξέταση για τη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου. Το βασικό στοιχείο για το οποίο θα πρέπει να επιμένουν και οι γαστρεντερολόγοι, είναι η σωστή προετοιμασία, η οποία θα πρέπει να γίνεται σε δύο διαιρεμένες δόσεις, μία το απόγευμα της προηγούμενης και μία 5-6 το πρωί πριν την ενδοσκόπηση. Έτσι μπορεί να περιοριστεί πολύ η αδυναμία ανίχνευσης κάποιων μικρών πολυπόδων (οδοντωτοί) που μπορεί να οδηγήσουν νωρίτερα στην εμφάνιση καρκίνου.
Απαραίτητα θα πρέπει να γίνονται αξονικές τομογραφίες θώρακα και κοιλίας για τον αποκλεισμό δευτεροπαθών εντοπίσεων, γιατί η ύπαρξή τους αλλάζει σε πολλές περιπτώσεις το θεραπευτικό πλάνο.
Σε νεοπλάσματα του ορθού είναι επίσης απαραίτητη η μαγνητική τομογραφία πυέλου με ειδικά πρωτόκολλα, για τη διαπίστωση της έκτασης της νόσου τοπικά και πιθανή έναρξη προεγχειρητικής θεραπείας.
Τέλος το ΡΕΤ, σπάνια έχει θέση στο διαγνωστικό προεγχειρητικό έλεγχο.
Καρκίνος παχέος εντέρου: Ποια η θεραπευτική προσέγγιση;
Η κύρια θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού, με σκοπό την ίαση, είναι η χειρουργική.
Στο ορθό όμως η χειρουργική αντιμετώπιση είναι πολύ πιο απαιτητική λόγω της θέσης του οργάνου, καθώς είναι εγκλωβισμένο στην πύελο και πολύ κοντά στους σφιγκτήρες.
Αυτό είναι που επιβάλει σε πολλές περιπτώσεις την χορήγηση νεοεπικουρικής χημειοακτινοβολίας προ του χειρουργείου για τη σωστότερη αντιμετώπιση.
Σε πολλές περιπτώσεις αρχόμενων σταδίων δεν χρειάζεται συμπληρωματική θεραπεία. Σε πιο προχωρημένα στάδια, μπορεί να χρειαστεί συμπληρωματική θεραπεία είτε μετεγχειρητικά είτε προεγχειρητικά.
Τα τελευταία χρόνια η μεγάλη εξέλιξη της τεχνολογίας, καθώς και συσσώρευση εμπειρίας, έχει επιτρέψει την πραγματοποίηση των επεμβάσεων αφαίρεσης του παχέος εντέρου λαπαροσκοπικά.
Η λαπαροσκοπική κολεκτομή, έχει τουλάχιστον τα ίδια ογκολογικά αποτελέσματα ή και καλύτερα σε σχέση με την ανοικτή επέμβαση, λόγω του γεγονότος ότι υπάρχει καλύτερη όραση σε δύσκολα σημεία της κοιλίας και η μεγέθυνση. Η έλλειψη του απτικού αισθήματος αντιπαρέρχεται με την εφαρμογή όλων των ογκολογικών κανόνων, όπως και στην ανοικτή μέθοδο.
Η επέμβαση γίνεται από μικρές οπές, μέσα από τις οποίες εισέρχονται ειδικά λεπτά εργαλεία. Έτσι, εξασφαλίζεται:
- Ελάχιστος μετεγχειρητικός πόνος
- Ταχεία ανάρρωση
- Γρηγορότερη επάνοδος στην εργασία, καθώς δεν υπάρχει μεγάλο εγχειρητικό τραύμα
- Μείωση των μετεγχειρητικών επιπλοκών όπως λοίμωξη του τραύματος, ειλεός λόγω συμφύσεων καθώς και μετεγχειρητικές κήλες.
Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη εξειδίκευσης για την διενέργεια των λεπτών αυτών επεμβάσεων και ιδιαίτερα για το ορθό, το οποίο λόγω θέσης απαιτεί αριστεία από την χειρουργική ομάδα.
O Γενικός Χειρουργός Γιώργος Πανούσης διαθέτει πολυετή εμπειρία στη διενέργεια λαπαροσκοπικών κολεκτομών και αποτελεί από το 2008 βασικός εκπαιδευτής στα Σεμινάρια Λαπαροσκοπικών Κολεκτομών του Node Institute.
O Γ. Πανούσης ακολουθεί τα διεθνή πρωτόκολλα και χρησιμοποιεί εξελιγμένο τεχνολογικό εξοπλισμό, εξασφαλίζοντας έτσι άριστο λειτουργικό και ογκολογικό αποτέλεσμα στον ασθενή.
Ποιες είναι οι αιτίες εμφάνισης;
- Οικογενειακό ιστορικό
- Παχυσαρκία
- Κάπνισμα
- Φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου
- Κατανάλωση κόκκινου κρέατος
Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο ασθενής μπορεί να μην παρουσιάσει κάποιο σύμπτωμα. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα, όμως, είναι τα εξής:
- Αιμορραγία στα κόπρανα ή στον πρωκτό
- Ξαφνική απώλεια βάρους
- Κόπωση ή αδυναμία
- Πόνος και πρήξιμο στην κοιλιά
- Αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου
Με ποιον τρόπο πραγματοποιείται η διάγνωση;
Μια από τις βασικές εξετάσεις είναι η κολονοσκόπηση. Απαραίτητη κρίνεται και η λήψη αξονικής τομογραφίας του θώρακα και της κοιλίας ώστε να αποκλειστεί η περίπτωση ύπαρξης δευτεροπαθών εντοπίσεων. Τέλος, απαιτείται και η μαγνητική τομογραφία πυέλου που βοηθάει στη διαπίστωση της έκτασης της νόσου.
Ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία;
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου θεραπεύεται χειρουργικά και πλέον μέσω της λαπαροσκοπικής κολεκτομής.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της λαπαροσκοπικής κολεκτομής;
Τα πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης επέμβασης είναι τα εξής;
- Ταχεία ανάρρωση
- Μειωμένος μετεγχειρητικός πόνος
- Άμεση επάνοδος στην εργασία
- Μείωση μετεγχειρητικών επιπλοκών